ІСТОРІЯ ТА СЬОГОДЕННЯ ЗОВНІШНЬОГО ПРОТЕЗУВАННЯ ВЕРХНІХ КІНЦІВОК

Автор(и)

  • І. Бірюк
  • T. Хмара
  • П. Ковальчук
  • Т. Комар
  • І. Заморський

DOI:

https://doi.org/10.24061/17270847.23.3.2024.60

Ключові слова:

медичні відкриття; протезування; верхня кінцівка; реабілітація; людина

Анотація

Історія становлення протезування сягає давніх часів та тісно пов’язана з воєнними діями. Саме під час збройних конфліктів збільшувалася частота поранень та втрати кінцівок, що у результаті стимулювало розвиток відновних технологій. Упродовж століть протези вдосконалювалися, набували нових можливостей та зовнішнього вигляду, однак як і колись, так й тепер функціональні можливості протезів є відображенням існуючим знанням анатомії та фізіології кінцівок.

Перші протези, які сьогодні є цінними експонатами різних музеїв світу, лише приховували анатомічні дефекти, вони були виготовлені хоча з доступних, але не завжди легких матеріалів та найчастіше були дерев’яними. Згодом удосконалення кріплення та додавання металевих деталей дозволило не тільки маскувати дефекти, але й виконувати найпростіші рухи, такі як захоплення і піднімання об’єктів.

Перша, а згодом і Друга світові війни значно прискорили розвиток протезування. Прогрес пов’язаний з двома важливими моментами: відкриття антибіотиків та удосконаленням техніки ампутації. Однак, історія протезування до кінця XIX ст. характеризується зусиллями окремих лікарів, техніків, винахід- ників та самих інвалідів певною мірою заповнити функцію втраченої кінцівки.

У медичній науці кожне велике відкриття має під собою ґрунт численних спроб та набутих знань. Багатосторонній підхід дозволив у 2010 році створити новий вид протезів – біонічних. Біонічні при- строї працюють через електричні імпульси, які передаються безпосередньо від м’язів користувача, від- творюючи найрізноманітніші рухи.

У зв’язку з війною в Україні останні роки відзначається збільшення кількості ампутацій верхніх кінцівок, що потребує ґрунтовних знань про анатомо-функціональні особливості кукс верхніх кінцівок та удоско- налення технологічних процесів виготовлення протезів пальців, передпліччя, плеча. У Національному ре- абілітаційному центрі «Незламні» Першого медоб’єднання Львова встановили перший біонічний протез руки. Завдяки спеціальним сенсорам біонічний протез руки може відтворювати звичні рухи.

Аналізуючи історію становлення протезів верхніх кінцівок, очікується, що війна в Україні зумовить бурхливий розвиток протезування у цілому світі.

Посилання

Cabrera IA, Pike TC, McKittrick JM, Meyers MA, Rao RR, Lin AY. Digital healthcare technologies: Mod‑ ern tools to transform prosthetic care. Expert Rev Med Devices. 2021;18(sup1):129-44. doi: 10.1080/17 434440.2021.1991309.

Geary M, Gaston RG, Loeffier B. Surgical and technological advances in the management of upper limb amputees. Bone Joint J. 2021;103-B(3):430-9. doi: 10.1302/0301-620X.103B3.BJJ-2020-1184.R1.

Finch J. The ancient origins of prosthetic medicine. Lancet. 2011;377(9765):548-9. doi: 10.1016/ s0140-6736(11)60190-6.

Finch JL, Heath GH, David AR, Kulkarni J. Biomechanical Assessment of Two Artificial Big Toe Resto‑ rations From Ancient Egypt and Their Significance to the History of Prosthetics. JPO Journal of Prosthetics and Orthotics. 2012;24(4):181-91. DOI: 10.1097/JPO.0b013e31826f4652.

Thurston AJ. Paré and prosthetics: the early history of artificial limbs. ANZ J Surg. 2007;77(12):1114-9. doi: 10.1111/j.1445-2197.2007.04330.x.

Hernigou P. Ambroise Paré IV: The early history of artificial limbs (from robotic to prostheses). Int Orthop. 2013;37(6):1195-7. doi: 10.1007/s00264-013-1884-7.

Klimpel V. Berühmte amputierte [Famous cases for amputation]. Wurzbg Medizinhist Mitt. 2004;23:313-27. German. PMID: 15633275.

Markatos K, Karamanou M, Saranteas T, Mavrogenis AF. Hallmarks of amputation surgery. Int Orthop. 2019;43(2):493-9. doi: 10.1007/s00264-018-4024-6.

Zuo KJ, Olson JL. The evolution of functional hand replacement: From iron prostheses to hand transplan‑ tation. Plast Surg (Oakv). 2014 Spring;22(1):44-51.

Kyberd P. History of upper limb prostheses. Elsevier eBooks: 2022;77-105.

Britannica T. Editors of Encyclopaedia (2024, October 10). prosthesis. Encyclopedia Britannica. https:// www.britannica.com/science/prosthesis.

Salminger S, Mayer JA, Sturma A, Riedl O, Bergmeister KD, Aszmann OC. Prothetische Rekonstruktion der oberen Extremität [Prosthetic reconstruction of the upper extremity]. Unfallchirurg. 2016;119(5):408-13. German. doi: 10.1007/s00113-016-0174-4.

Aman M, Sporer ME, Gstoettner C, Prahm C, Hofer C, Mayr W, et al. Bionic hand as artificial organ: Cur‑ rent status and future perspectives. Artif Organs. 2019;43(2):109-18. doi: 10.1111/aor.13422.

Salminger S, Mayer JA, Sturma A, Riedl O, Bergmeister KD, Aszmann OC. Exoprothetischer Ersatz bei Amputationen der oberen Extremität [Exoprosthetic Replacement of the Upper Extremity]. Z Orthop Unfall. 2016;154(4):411-24. German. doi: 10.1055/s-0042-108910.

Zhang J, Chou CH, Wu X, Pei W, Lan N. Non-Invasive Stable Sensory Feedback for Closed-Loop Con‑ trol of Hand Prosthesis. Annu Int Conf IEEE Eng Med Biol Soc. 2022;2022:2344-7. doi: 10.1109/ EMBC48229.2022.9871682.

Borghi C, Costi S, Formisano D, Neviani R, Pandarese D, Ferrari A. Effectiveness comparison be‑ tween carbon spring and hinged ankle‑foot orthoses in crouch gait treatment of children with diplegic cere‑ bral palsy: a randomized crossover trial. Eur J Phys Rehabil Med. 2021;57(4):577-84. doi: 10.23736/ S1973-9087.21.06566-7.

Huang HH, Hargrove LJ, Ortiz-Catalan M, Sensinger JW. Integrating Upper-Limb Prostheses with the Hu‑ man Body: Technology Advances, Readiness, and Roles in Human‑Prosthesis Interaction. Annu Rev Biomed Eng. 2024;26(1):503-28. doi: 10.1146/annurev-bioeng-110222-095816.

Lozynska T, Romenska T. The state and prospects of development of the prosthetic industry in ukraine in the context of wartime social policy. Economic scope. 2024 Jan 1. 10.32782/2224-6282/190-36.

Yurchyshyn OYA, Seminsʹka NV, Romashko AS. Analiz stanu innovatsiynykh rishenʹ v haluzi protezuvannya [Analysis of the state of innovative solutions in the field of prosthetics]. Innovatsiyna ekonomika. 2024;1;49-56. (in Ukrainian).

Boyko A, Nimchenko A, Skyba D, Fadyeyev O. Osteointehratsiyne protezuvannya pry vohnepalʹnykh po‑ ranennyakh homilky (ohlyad literatury) [[Osseointegration prosthetics for gunshot wounds of the lower leg (literature review)]. Materialy konferentsiy MTSND [Internet]. 2024 Feb 1 [cited 2024 Jul 4];(19.01.2024; Kryvyy Rih, Ukrayina):489-92. Available from: https://archive.mcnd.org.ua/index.php/ conference-proceeding/article/view/994. (in Ukrainian).

Basko AV, Sobakarʹ AO, Myronyuk SA. Metodyky reabilitatsiyi viysʹkovosluzhbovtsiv, stan funktsionuvan‑ nya ta rozvytok reabilitatsiynykh tsentriv yak odyn iz napryamiv diyalʹnosti orhaniv mistsevoho samovryaduvannya [Methods of rehabilitation of military personnel, the state of functioning and development of rehabilitation centers as one of the areas of activity of local self-government bodies]. Reabilitatsiyni ta fizkulʹturno-rekreatsiyni aspekty rozvytku lyudyny (Rehabilitation & recreation). 2024;18(1):78-93. DOI:10.32782/2522-1795.2024.18.9. (in Ukrainian).

Nevedomsʹka YeO, Lystukha LO, Nazaruk VSN. Vykorystannya shtuchnoho intelektu v fizychniy reabilitat‑ siyi ukrayinsʹkykh viysʹkovykh, shcho vtratyly kintsivky [Use of artificial intelligence in physical rehabilitation of Ukrainian military personnel who have lost limbs] [Internet]. primediaelaunch.com. 2024 [cited 2024 Jul 4]. Available from: https://elibrary.kubg.edu.ua/id/eprint/49223. (in Ukrainian).

##submission.downloads##

Опубліковано

2024-09-26

Номер

Розділ

Наукові огляди